Vulvodini (vulvodinia, vulvodynia) kadınlarda ‘dış genital bölgede ağrı’ durumlarına verilen genel isimdir. Pek çok sebebi olabildiği gibi vulvodini nedenleri ve oluş şekli konusunda yeterli bilgiye henüz sahip değiliz. Vulvodini kadınlarda sosyal hayat kalitesini derinden etkiler, cinsel yaşam ve psikolojik sağlık üzerine oldukça olumsuz etkilere sahiptir.
Tıbbi terminolojide ‘vulvodynia’ yani olarak geçer; ‘Vulvodinia’ şeklinde okunur. Burada ‘Vulva’ kadınlarda dış genital alanı, ‘-dynia’ eki ise ağrıyı tarif eder. Kısaca ‘vulva ağrısı’ demektir.
Vulvodini nedir?
Vulvodynia (vulvodini) ‘vulva ağrısı’ yani kadınlarda ‘dış genital bölgenin ağrısı’ anlamına gelmektedir. Vulva; kadınlarda dış genital bölgede yer alan iç dudaklar (küçük dudaklar), dış dudaklar (büyük dudaklar), klitoris, vajinanın giriş bölgesi olan vestibulm ve kızlık zarı (hymen) yapılarını içerir.
Vulvodini (vulvodinia, vulvodynia) kadınlarda ‘vulva’ adı verilen dış genital bölgede kronik ağrı ile karakterize durumları içerir. Vulva içinde yer alan bölümlerde iç dudaklar (labia minora), dış dudaklar (labia majora), klitoris, vajinal giriş (vestibulm) ve kızlık zarı yer almaktadır. Vulvanın kronik, geçmeyen ağrısı şeklinde kendisini gösterir.
Genital ağrı sürekli olabileceği gibi dönem dönem gelip geçen, zonklayıcı, iğneleyici, batma veya yanma şeklinde de olabilir. Bazen o bölgede bıçak kesiği, açık yaraya tuz basma, asitle yakma şekillerinde de hastalar tarafından tarif edilebilmektedir.
Vulvodini belli bir bölgede olabileceği gibi tüm genital alanı da kaplayabilir. Genital ağrı aylarca, hatta yıllarca sürebilir. Hastalar tarafından oldukça can sıkıcı bir durumdur. Ağrı bazen adet öncesi dönemlerde daha yoğun olarak yaşanmaktadır.
Vajinismus probleminden farklı mıdır?
Evet. Vulvodini, genellikle psikolojik etkenler sonucunda oluşan vajinismus sorunundan farklıdır. Vajinismusta cinsel birleşme sırasında ağrı çekme korkusu varken, vulvodinia’da gerçek anlamda bir ağrı, acı hissi vardır. Bu ağrı ilişki haricinde normal gündelik hayatta da olabilir ve kişinin psikolojisini olumsuz yönde etkiler.
Vulvodini Türleri
Genelde iki ayrı türü vardır. Yaygın vulvodinia ve Bölgesel Vulvodinia.
– Yaygın Vulvodinia (Generalize Vulvodynia), vulva bölgesinde farklı yerlerde, farklı zamanlarda ortaya çıkan ağrıyı tanımlar. Dokunma ve bası ağrıyı tetiklemektedir.
– Bölgesel Vulvodinia (Lokalize Vulvodynia), vulvanın yalnızca bir bölgesinde ağrı şikayetinin görülmesidir. Sıkı kot, dar pantolon giyme, fiziki egzersiz, oturma veya cinsel ilişki gibi bası duyusu ve dokunma ağrının şiddetini arttırmaktadır.
Vestibulodini (Vestibulodynia) nedir?
Vestibulodini veya ‘vestibulodynia’ bir lokalize vulvodinia türüdür. Vajinanın giriş kısmı olan vestibüler bölge ve kızlık zarı yapılarındaki ağrı, acıyı tanımlar. Genelde cinsel ilişkide ağrı ile kendisini gösterir, bazen ilişki sonrasında kanama da olur.
Tampon yerleştirmek, hatta o bölgeye dokunmakla bile şiddetli ağrı hissedilmektedir. Vestibulodynia ‘Vulvar vestibulitis’ veya ‘vulvar vestibulit sendrom’ isimleri ile de anılır.
Vestibulodinia tedavisi genelde cerrahi olarak o bölge mukozasının çıkarılmasıyla olur (vulvar vestibulektomi operasyonu).
Vulvodini nedenleri nelerdir?
Vulvodini nedenleri konusunda yeterli bilgiye henüz sahip değiliz. Ancak en sık sebepler o bölgedeki sinir uçlarının tahrişine bağlı olabileceği yönündedir.
Vulvodini sebepleri arasında:
Genital bölge sinir hasarı ve irritasyonu
Vajinal mantar enfeksiyonlarına karşı aşırı duyarlılık
Pelvik kas spazmları (Kramp şeklindeki kasılmaları)
Hormonal bozukluklar
Cinsel taciz öyküsü
Sık antibiyotik kullanımı
Kimyasal maddelere karşı gelişen alerjiler
Genetik faktörler yer almaktadır.
Birinci derece akrabalarında vulvodinia problemi olanlarda daha sık olarak izlenmektedir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (HPV, HSV gibi) ile vulvodinia arasında bir ilişki kanıtlanmamıştır.
Vulva ağrısı neden ortaya çıkar?
Vulvar sinir inervasyonu genel olarak ‘Pudendal sinir’ (N. Pudendus) tarafından yapılmaktadır. Vulvodinia probleminde genel olarak genital bölgeyi uyaran pudendal sinirde inflamasyona bağlı irritasyon (tahriş olma) ve buna bağlı olarak gelişen ağrı, acı vardır. Bazı durumlarda iç ve dış dudaklarda ödem (şişlik) de gelişebilir ve bu durumda zonklayıcı tarzdaki ağrının şiddeti çok daha yoğundur.
Vulvodini belirtileri
Vulvodini belirtileri farklı şekilde görülebilir. Vulvodini’de ağrı, acı hissi genelde aniden başlamakta, daha sonra günler, hatta aylar ve yıllarca devam edebilmektedir. Hissedilen ağrılar yanma, batma, acıma, kaşınma, iğnelenme veya zonklama tarzında olabilir. Bıçak kesiği, açık yaraya tuz basma, asit basma hissi ile de kendisini gösterebilir.
Genital bölge ağrısı:
Tüm gün boyunca veya belirli dönemlerde olabilir.
Egzersiz veya yürüyüş yaparken ortaya çıkabilir.
Bisiklete, ata binme, oturma veya tampon kullanma sırasında olabilir.
Cinsel ilişki sırasında da görülebilir.
Cinsel ilişki ağrısı ‘disparoni’ olarak bilinir ve disparoni probleminin vulvodinia haricinde farklı nedenleri de vardır.
Vulvodynia’daki ağrı, dış genitalde yalnızca bir alanda veya tüm bölgede olabilir. Vulvodynia cinsel hayatı etkilemekte, hayat kalitesini düşürmekte, kişiler arası ilişkiyi bozabilmekte, genel kaygı düzeyini arttırabilmekte, öz güveni azaltabilmekte ve depresyona yol açabilmektedir.
Vulvodini teşhisi nasıl konur?
Vulvodini teşhisi genelde hastaların klinik öyküsü ile konulmaktadır. Yapılan jinekolojik muayenede çoğunlukla vulva (dış genital alan) normal görünümdedir. Bazen ‘inflame’ görünüm yani hafif kızarıklık ve şişlik olabilir. Çoğunlukla dokunmayla ağrı ve hassasiyet vardır.
Tanısı yalnızca basit bir görüşme ve jinekolojik muayene ile konulan vulvodini problemi konusunda maalesef pek çok sağlık profesyoneli yeterince bilgi sahibi değildir. Hastaların pek çoğu çare arayışında doktor doktor gezmek zorunda kalmaktadır. Jinekolog doktorlar, nörologlar, algoloji (ağrı bilimi) uzmanları, fizik tedavi uzmanları, cildiye uzmanları, psikiyatr ve psikologlar hastalara destek vermektedir.
Vulvodini Fiziksel ve Psikolojik Etkileri
Vulvodini kadın psikolojisi, cinsel ve sosyal yaşamı üzerinde son derece olumsuz etkilidir. Sorunu yaşayan hastalar egzersiz yapamama, eşleriyle cinsel ilişkiye girememe, sosyal hayatlarında kısıtlanma, işe gidememe gibi problemlerle karşı karşıya kalırlar. Hayat kaliteleri oldukça düşmektedir.
Vulvodinia Sosyal Hayatı ve Partner İlişkisini Etkiler
Vulvodini hayatı tehtid edici bir sağlık sorunu asla değildir. Gündelik yaşamı, sosyal aktiviteleri ve cinsel hayatı olumsuz yönde etkilemektedir. Cinsel hayatın ağrılı, acılı oluşu (disparoni) partner ilişkisini ve vücut imajını zedeler. Kişinin kendisini kötü hissetmesine neden olur ve depresyona zemin hazırlar.
VULVA AĞRISI TİPLERİ
Yaygın tip: Kendiliğinden başlar ve aylarca sürebilir.
Lokalize tip: Ağrı belli bir alandadır ve genellikle adetten önce belirgin hale gelir.
Vestibul ağrısı: Ağrı tam vajina girişinde hissedilir.
Siklik tip: Ağrının başlangıcı ve bitişi adet döngüsüyle alakalıdır. Genelde adet öncesi şiddetlenir.
SEBEPLERİ NELERDİR?
Vulva ağrısı iyi anlaşılan bir durum değildir. Bulaşıcı ya da seks yoluyla yayılan bir durum da değildir. Kanser belirtisi hiç değildir. Araştırmacılar aşağıda yer alan bazı durumlar ile bağlantılı olduğunu belirtmişlerdir.
Tekrarlayan mantar enfeksiyonları: Sık geçirilen mantar enfeksiyonları, vulva bölgesinde sinir hassasiyetine ve sinir liflerinde artışa neden olur. Bu da vulva ağrısıyla sonuçlanır.
Fiziksel ya da seksüel travma: Vulvadaki sinir uçları doğum sırasında, cinsel istismarda ve yeterli ıslaklık olmadan yapılan sekste hasar görebilir. Bisiklet ya da at binmek gibi aktiviteler bu bölgede basınca neden olabilir ve sinir hasarına neden olabilir.
Kronik ağrı durumu: Vulva ağrısı yaşayan kadınların çoğu, fibromiyalji ve irritabl barsak sendromu gibi inflamatuar hastalıklara sahiptir. Yani vulva ağrısı bu genel inflamasyonla ilgili olabilir.
Allerji: Sabunlar, jeller ve deodorantlar alerjik durumlara neden olabilir. Bu da ağrı, irritasyon ve enfeksiyona yol açar.
Hormon tedavisi: Bazı çalışmalar hormon tedavisi alan kadınlarda vulva ağrısının daha sık olduğunu belirtmektedir ama bunun tam tersini öne süren çalışmalar da sıktır.
VULVA AĞRISI İÇİN NE ZAMAN YARDIM İSTENMELİ?
Doktorunuzla bu konuda açık olarak konuşun. Vulva ağrısı, yaşam tarzınızı ve ilişkinizi etkileyebilir. Doktorunuz sebepleri araştıracaktır.
Vaginal enfeksiyon, ağrılı seks ve vajinal kuruluk sorgulanması gereken konulardır. Gerekirse bazı testler yapılabilir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Enfeksiyon ya da alerjik bir durum varsa kolayca çözüm bulunur. Eğer sebep bulunamazsa rahatsızlığınızı giderecek önlemler alınmalıdır. Bu önlemler;
Direkt cilde sürülen ve ağrıyı gideren kremler,
Düşük doz antidepresanlar,
Pelvik kasları kuvvetlendirmeye yarayan sensörlerle tedavi,
Kas spazmlarını giderici masajlar,
Davranışsal tedaviler olabilir.
Bu tedaviler sonuç vermezse, nadiren vajina giriş kısmına cerrahi olarak müdahale yapmak gerekebilir. Buradaki rahatsız edici doku çıkartılır.
Maalesef etkin tedavi henüz yoktur.
RAHATLAMANIZI KOLAYLAŞTIRACAK KÜÇÜK ÖNLEMLER
Yüzde 100 koton çamaşır giyin. İç çamaşırıyla uyumayın.
Dar çamaşır giymeyin.
Temizlik için sadece su kullanın. Sabun, şampuan ve parfümlü ürünlerden uzak durun.
Tampon ve günlük pedlerden uzak durun.
Vajinal kuruluk varsa, seks yapmadan önce kayganlaştırıcı kullanın.
İdrar sonrası vulvayı mutlaka nazikçe kurulayın. Temizliği önden arkaya doğru yapın.
Vulva çok hassas ve ağrılıysa soğuk jel pedleri kullanın.