HPV enfeksiyonu, Human papillomavirüs (HPV) adı verilen bir virüsün yol açtığı ve ve rahim ağzı kanseri ve genital bölgede siğillere neden olabilen bir enfeksiyondur. Özellikle makat ve dış üreme organlarının bulunduğu bölgeleri etkileyen tipi, en sık cinsel yolla bulaşan hastalıktır.
Nedir
HPV, cinsel yolla bulaşan ve makat ve dış üreme organları bölgesinde ve ayrıca boğazda enfeksiyona yol açan bir virüstür. Toplumda çok yaygın bir şekilde enfeksiyona neden olan bu virüsün bazı yüksek riskli tiplerinin süreğen enfeksiyonu, rahim ağzı kanserine yol açar. Enfeksiyonun en çok etkilediği yaş grubu 15-25 yaş arası bireylerdir.
Belirtiler
HPV enfeksiyonlarının çoğu belirtisizdir ve klinik olarak bir hastalığa yol açmaz.
HPV enfeksiyonlarının en sık yol açtığı durumlar şunlardır:
Makat ve dış genital bölgede siğiller
Solunum yolunda siğiller
Rahim ağzında kanser öncüsü değişiklikler
Rahim ağzı, anüs, vajina, vulva, penis ve orofarenks (ağız ve boğaz) kanserleri
Komplikasyonlar
HPV enfeksiyonlarının en sık yol açtığı durumlar şunlardır:
Makat ve dış genital bölgede siğiller
Boğazda siğiller
Rahim ağzında kanser öncüsü değişiklikler
Rahim ağzı, anüs, vajina, vulva, penis ve orofarenks (ağız ve boğaz) kanserleri
Bulaşma
HPV genellikle cinsel yolla olmak üzere, enfekte insanla direkt temas sonucu bulaşır.5 Virüs, cilt temasının olduğu herhangi bir cinsel aktivite ile bulaşabilir. Hastalığa ilişkin bir belirtisi olmayan kişiler de virüsü bulaştırabilir.
HPV AŞISI (RAHİM AĞZI KANSERİ AŞISI)
HPV AŞISI (SERVİKS KANSERİ AŞISI)
Rahim ağzı (serviks) kanseri Human Papilloma Virüs (HPV) ile çok yakından ilişkili bir kanserdir. Rahim ağzı kanserlerinin neredeyse tamamında bu virüs saptanmaktadır. Bu yüzden bu virüse karşı geliştirilecek aşının bu kanseri önleyeceği düşünülmüştür. HPV virüsü cinsel temasla insanlar arasında geçer, aşının amacı ise bu geçişi önlemek ve bu sayede kanseri önlemektir. İnsanların aslında çoğu HPV virüsü ile enfektedir fakat bu enfekte olan kişilerin çok az kısmında kanser gelişir. Ülkemizde 2007 yılından bu yana HPV aşısı (Human Papilloma Virüs Aşısı) kullanılmaktadır. Bu aşı canlı virüs içermez, virüse benzer partiküller (VLP) içerir. Kadınların %80’i hayatlarının herhangi bir döneminde HPV virüsü ile enfekte olurlar. Virüs cinsel organların teması ve cinsel ilişkiyle bulaşabileceği gibi, cinsel bölgelere diğer cilt bölgelerinin veya ağızın temasıyla da bulaşabilir. Havuz, deniz, havlu vb. aracılığıyla bulaşabileceği söylense de kesin olarak ispatlanmamıştır. Toplumda HPV virüsü kadınların yaklaşık yüzde 10’unda bulunur. Bir kadının hayatı boyunca HPV ile enfekte olma riski yaklaşık yüzde 80-90’dır. HPV virüsü ve HPV enfeksiyonu hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Rahim ağzı kanserine sebep olabilecek onlarca tür HPV virüsü vardır. Aşılar bu virüslerin hepsine karşı koruma sağlamaz sadece en sık rastlanılanlara karşı koruma sağlar o yüzden aşıların bütün serviks kanserlerini önlemesi mümkün değildir.
Kaç çeşit HPV aşısı vardır?
Şu anda ülkemizde Gardasil® (kuadrivalan aşı, dörtlü aşı) ve Cervarix® (bivalan aşı, ikili aşı) isminde iki HPV aşısı vardır.Gardasil® HPV tip 6, 11, 16, 18’e karşı bağışıklık sağlar. Cervarix® HPV tip 16 ve 18’e karşı bağışıklık sağlar. Bu iki aşı da HPV enfeksiyonuna karşı yaklaşık yüzde 70 oranında koruma sağlar. Yüzde 100 koruma sağlamaz çünkü onlarca HPV tipinin hepsine karşı değil sadece en yaygın bulunan tiplere karşı bağışıklık sağlarlar.
2016 yılı sonunda yeni bir aşının daha (9’lu aşı, nanovalan aşı, Gardasil 9®) ülkemize gelmesi beklenmektedir. Bu aşı öncekilerden daha fazla sayıda, 9 adet HPV tipine karşı bağılıklık sağlamaktadır. Bu tipler: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58’dir. 6 ve 11’e karşı bağışıklık genital siğillere karşı koruma sağlarken sonraki 7 tipe karşı oluşturulan bağışıklık rahim ağzı, vajen, vulva ve anal kanserlere karşı koruma sağlar. Dokuzlu aşı HPV enfeksiyonlarına karşı yaklaşık yüzde 90 koruma sağlar çünkü diğer aşılara göre daha fazla tipe karşı bağılıklık kazandırır. Gardasil 9®, 2014 yılında FDA tarafından, 2015 yılında ACIP tarafından onaylanmıştır. Dokuzlu (nanovalan) aşının yaygın uygulandığı ülkelerde genital siğillerden yüzde 90, serviks squamöz hücreli invaziv kanserden yüzde 90, CIN2 ve CIN3’ten yüzde 80-90 oranında koruyacağı beklenmektedir.
Dünyada bu 3 aşı dışında başka aşı bulunmamaktadır, dünyadaki bütün aşılar aynı şekilde ülkemizde uygulanmaya başlamaktadır.
Bu aşıların hiçbirisi uygulandığı anda kadında var olan hastalığı tedavi edici etki göstermez, ileride yeni bir HPV enfeksiyonu gelişmesini önler ve buna bağlı kanser, siğil benzeri hastalıkların oluşmasını önler. Serviks, vulva, vajen ve anüse ait prekanseröz lezyonların oluşma riskini azaltır (CIN, VIN, VaIN, AIN).
HPV tip 16 ve 18 serviks kanserlerinin %70’i ile ilişkilidir. HPV tip 6 ve 11 ise genital siğillerin (kondilom) %90’ı ile ilişkilidir. Dörtlü aşı rahim ağzı kanserinin yanı sıra siğillere karşı da koruma sağlar, ikili aşı sadece rahim ağzı kanserine karşı koruma sağlar. HPV virüsü ayrıca vulva, vajen, anüs kanserleriyle de ilgili olduğu için aşılanmak bunlara karşı da koruma sağlayacaktır. Ancak bu kanserler rahim ağzı kanserine göre çok daha nadir görülür, bu yüzden aşı özellikle rahim ağzı (serviks) kanseri için adlandırılır.
HPV aşısı kimlere yapılır?
ACIP tarafından kız çocuklarına ve kadınlara ikili, dörtlü ve dokuzlu aşı 11 – 26 yaş arasında önerilmektedir (ACIP, Amarika Aşı Uygulama Komitesi). Daha önce cinsel hayatı başlayan ya da başlamayan, evli veya bekar farketmeksizin herkese bu yaş aralığında önerilmektedir fakat yaş ilerledikçe ve cinsel partner sayısı arttıkça aşının etkinliği azalacaktır. Ne kadar erken yaşta yapılırsa o kadar faydalı olacaktır. Kız çocuklarında 9 yaşa kadar erken yapılabilir, daha önce uygulanmaz.
Erkeklere ise 11 yaşından başlayarak dörtlü (quadrivalan) veya dokuzlu (nanovalan) aşı uygulanması önerilmektedir.
Daha önce anormal smear sonuçları, siğil (kondilom), HPV enfeksiyonu geçiren hastalar da aşılanabilir. Aşı o anki hastalığın iyileşmesi konusunda fayda sağlamaz, tedavi edici özelliği yoktur. Ancak bu kişilerin ileriki yaşamalarında aşıdan fayda sağlanması beklenir, karşılaşacakları yeni HPV virüslerine karşı aşı koruyucu olacaktır.
HPV aşısı nasıl uygulanır?
Gardasil® 0-2-6. aylarda olmak üzere toplam 3 doz 6 ay içinde uygulanır. İlk dozdan 2 ay sonra ikinci doz yapılır. İkinci dozdan 4 ay sonra üçüncü doz yapılır.
Gardasil 9® 0-2-6. aylarda olmak üzere toplam 3 doz 6 ay içinde uygulanır. İlk dozdan 2 ay sonra ikinci doz yapılır. İkinci dozdan 4 ay sonra üçüncü doz yapılır.
Cervarix® 0-1-6. aylarda uygulanır. İlk dozdan 1 ay sonra ikinci doz yapılır. İkinci dozdan 5 ay sonra üçüncü doz yapılır.
Aşılar koldan veya kalçadan IM (intramuskuler, kas içine) uygulanır. Aşılama sonrasında 15 dakika istirahat gereklidir.
Aşılama öncesinde Smear testi yapılması, HPV DNA testi yapılması gerekmez. Daha önce yapılmış smear testlerinin normal olması gerekli değildir..
HPV aşının yan etkileri nelerdir?
HPV aşısı oldukça güvenilir bir aşıdır. Aşı uygulanan kolda nadiren ağrı, şişlik, kızarıklık görülebilir. Bazı hastalarda nadiren baş dönmesi, göz kararması, bayılma, halsizlik, yorgunluk, ateş, bulantıya yol açabilmektedir. Aşının diğer yan etkileri için kutu içerisindeki prospektus kağıdını okuyunuz ve doktorunuza danışınız.
HPV aşısının etkisi ne kadar sürer?
Şu ana kadar yapılan çalışmalar 5 yıllık koruyuculuğun olduğunu göstermektedir. Etkinin 5 yıldan uzun sürüp sürmediği ve 5 yıl sonunda ek doza gerek olup olmadığı yapılacak yeni çalışmalarla belirlenecektir. Şu an için bir kez (3 doz) aşılanan kadının tekrar aşılanması şeklinde öneri yoktur.
HPV aşısı sonrasında smear takipleri yapılmalı mı?
Aşı şimdilik sadece bazı HPV türlerine karşı etkili olduğundan serviks kanserini kesin olarak engellememektedir. Dolayısı ile aşı olan kişilerin smear kontrollerine aynen aşı olmamış kişiler gibi devam etmeleri gerekmektedir. Smear testi (Pap test) nasıl ve hangi aralıklarla yapılır konusunda ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilrisiniz.
HPV aşısı gebelerde ve emzirenlerde yapılabilir mi ?
Aşının gebe kadınlarda ve bebeklerindeki etkileri konusunda yeterli veri yoktur bu yüzden aşılamaya gebelik döneminde başlanmamalıdır. Eldeki sınırlı veri herhangi olumsuz bir etkiyi işaret etmemekle birlikte gebe kadınlarda HPV aşısı önerilmemektedir. Fakat gebe olduğunu bilmeden aşı olmuş kadınlarda aşının gebeliğe karşı bir olumsuz bir etkisi görülmemiştir.
Eğer gebelik sırasında bilmeden aşının ilk dozu yapılmışsa diğer dozlara devam edilmemeli ve gebelikten sonra dozlar tamamlanmalıdır.
Emzirme döneminde aşı güvenle yapılabilir, bebeğe zararı olmaz.
Erkeklere HPV aşısı yapılmalı mı?
HPV virüsü cinsel temasla bulaşan bir virüstür ve sadece kadınlara değil erkeklere de bulaşabilir, erkeklerde siğillere ve çok nadiren penis kanserine neden olabilir. Bu erkeklerden cinsel temasla başka kadınlara bulaşarak o kadınlarda siğil ya da kansere neden olabilir. Bu yüzden erkeklerin aşılanarak virüsle enfekte olmaları önlenirse dolaylı olarak kadınların enfekte olması da engellenmiş olur. Bu nedenle erkeklere de HPV aşısı önerilmektedir. Erkeklere uygulanan aşı kadınlara uygulanandan farklı değildir, aynı marka aşılar hem kadınlara hem erkelere uygulanmaktadır.
HPV aşısı önerilen yaş grubununda değilseniz rahim ağzı kanserinden korunmak için başka neler yapabilirsiniz?
HPV virüsü cinsel temasla geçen bir virüstür, bu yüzden cinsel ilişki sırasında kondom kullanılması virüsün geçişini kısmen engelleyecektir ancak tamamen önlemez. Özellikle çok eşli olmak virüs geçiş riskini daha da arttırır. Sigara serviks kanseri riskini arttırır. Hiçbir şikayetiniz olmasa bile yılda bir doktor muayenesi olmanız ve uygun aralıklarla smear testi yaptırmanız serviks kanserinden korunmanızda önemli yer tutar. Cinsel ilişki sonrası lekelenme ya da kanama olması, adet aralarında düzensiz lekelenmeler olması, cinsel ilişki sırasında ağrı olması gibi herhangi bir şikayetiniz olduğunda da gecikmeden bir an önce doktorunuza başvurmalısınız.